به گزارش روابط عمومی «شرکت خدمات عمومی فولاد ایران»، چین با اعمال محدودیت بر صادرات فلزات خاص، به قدرت‌نمایی و اعمال فشار بر دیگر کشورها پرداخته است. اما آیا این رویکرد به نتایج خوبی منجر می‌شود؟
هنوز جوهر دستور دونالد ترامپ برای اعمال تعرفه ۱۰ درصدی بر واردات از چین خشک نشده بود که شی جین‌پینگ به سراغ «سلاح مخفی» خود رفت. در تاریخ چهار فوریه، علاوه بر تعرفه‌های جدید، دولت چین چندین فلز کمیاب را به‌عنوان صادرات تحت کنترل اعلام کرد که به شی قدرت داد که در هر لحظه صادرات این مواد را به آمریکا متوقف کند.
این اقدام نشان‌دهنده تفاوت اساسی میان قدرت آمریکا و چین است. قدرت اجبار آمریکا ناشی از توانایی خرید و تسلط بر سیستم مالی جهانی است اما قدرت اجبار چین بر پایه آنچه می‌فروشد، استوار است.
محدودیت بر صادرات فلزات
چین ابزار جدید خود را بر اساس قوانین سختگیرانه محدودیت بر صادرات (یا کنترل صادرات) که از یک دسامبر ۲۰۲۴ اجرایی شدند، ایجاد کرده است. این قوانین که نسخه پیشرفته‌تری از محدودیت‌های اولیه سال ۲۰۲۳ هستند، اولین آزمون واقعی خود را دو روز پس از اجرایی شدن پشت سر گذاشتند؛ زمانی که چین صادرات گالیوم، ژرمانیوم و آنتیموان به آمریکا را ممنوع کرد. این فلزات کمیاب برای تولید تراشه‌های پیشرفته، تسلیحات و مواد فوق‌سخت با کاربردهای دفاعی، ضروری هستند.
چین اخیراً کنترل‌هایی را بر پنج فلز دیگر، از جمله تنگستن (مورد استفاده در گلوله‌های زره‌شکن) و پودر مولیبدن (برای ساخت موشک‌ها) اعمال کرد. هرچند این اقدام بیشتر شبیه یک هشدار بود تا آغاز یک جنگ تجاری تمام‌عیار، چراکه چین هنوز صادرات این فلزات را به طور کامل ممنوع نکرده است.
پیامدهای استراتژیک جهانی
چین با افزایش محدودیت‌های صادراتی، قصد دارد از قدرت اقتصادی خود برای تسلیح زنجیره‌های تأمین و تنبیه شرکت‌ها و کشورها استفاده کند. این اقدام باعث نگرانی سیاست‌گذاران آمریکایی شده است که نگران تأثیر آن بر صنایع استراتژیک خود هستند.
کارشناسان معتقدند چین در حال فعالیت در وضعیت «آماده‌باش جنگی» است، در حالی که آمریکا همچنان در وضعیت «صلح» قرار دارد. کشورهای اروپایی و آسیای شرقی نیز نگرانند که این سلاح اقتصادی علیه آن‌ها استفاده شود. برخی از آن‌ها در حال شبیه‌سازی سناریوهایی هستند که در آن ورودی‌های حیاتی از سوی چین قطع می‌شوند.
سلاح اقتصادی چین
شی جین‌پینگ زنجیره تأمین چین را به‌عنوان «سلاح مخفی» خود توصیف کرده است. این ابزار به چین اجازه می‌دهد در صورت اعمال تحریم‌ها، عرضه مواد حیاتی به کشورهای خارجی را به‌طور مصنوعی قطع کند.
تولیدکنندگان کانادایی ده برابر بیشتر از تولیدکنندگان چینی به ورودی‌های تولیدی چین وابسته‌اند. وابستگی مشابهی در کشورهای اتحادیه اروپا نیز دیده می‌شود.
چین تقریباً تمام ژرمانیوم و منگنز جهان، سه‌چهارم لیتیوم و گرافیت طبیعی و نیمی از آنتیموان جهان را تولید می‌کند. جایگزین‌های این مواد اغلب گران‌تر یا کم‌کیفیت‌تر هستند.
البته وابستگی غرب به چین فراتر از مواد معدنی کمیاب است. بسیاری از کالاهای وارداتی از کشورهای ثالث نیز تولید چین هستند. این امر نشان می‌دهد وابستگی واقعی آمریکا به چین، چهار برابر بیشتر از آنچه آمارهای تجاری دوجانبه بیان می‌کنند، است.
تلاش برای کاهش وابستگی
کشورهای غربی و متحدان آن‌ها به‌دنبال تنوع‌بخشی به منابع مواد حیاتی خود هستند.
در سال‌های اخیر، ده‌ها کشور توافق‌نامه‌هایی برای به‌اشتراک‌گذاری اطلاعات و تشویق سرمایه‌گذاری در منابع جایگزین امضا کرده‌اند. در پاییز گذشته، ۱۴ کشور در منطقه هند-اقیانوس آرام، به رهبری کره جنوبی، در واشنگتن گرد هم آمدند تا آسیب‌پذیری‌های مشترک خود را در برابر شوک‌های زنجیره تأمین بررسی کنند.
چین در تلاش است تا از تلاش‌های کشورهای دیگر برای ایجاد زنجیره تأمین جایگزین جلوگیری کند. در ژانویه، چین پیشنهاد محدودیت بر صادرات دانش فنی برای استخراج و فرآوری فلزات کمیاب، به‌ویژه گالیوم و لیتیوم را مطرح کرد.
پارادوکس قدرت چین
چین در حال استفاده از موقعیت خود در قلب تولید جهانی برای مجازات مخالفان است، اما این رویکرد یک پارادوکس ژئوپلیتیکی ایجاد می‌کند؛ هرچه چین در ایجاد انحصارها و وابستگی‌ها موفق‌تر باشد و از آن‌ها برای اجبار کشورها استفاده کند، بیشتر آن کشورها به‌دنبال کاهش وابستگی خود به چین خواهند بود.
از سوی دیگر آمریکا با قطع دسترسی برخی کشورها به سیستم‌های پرداخت بین‌المللی، مانند حذف بانک‌های روسی از SWIFT، توانسته است مخالفان خود را مجازات کند؛ اما این اقدامات باعث شده است که این کشورها مانند چین و روسیه به‌دنبال ایجاد سیستم‌های جایگزین باشند.
چین برای اجرای کنترل‌های صادراتی خود باید بیش از ۷۰۰ محصول و تولیدکننده و مشتریان آن‌ها را ردیابی کند. این امر در عمل دشوار خواهد بود، همان‌طور که آمریکا در جلوگیری از قاچاق تراشه‌های پیشرفته به چین با مشکل مواجه شده است.
چین با استفاده از زنجیره تأمین خود به‌عنوان ابزار فشار، قدرت اقتصادی خود را به نمایش گذاشته است. اما این رویکرد، همان‌طور که تجربه تحریم‌های مالی آمریکا نشان داده است، می‌تواند به واکنش‌های منفی و تلاش برای کاهش وابستگی منجر شود.
کشورهای غربی باید به‌دنبال تنوع‌بخشی به منابع خود باشند و در عین حال از درس‌های گذشته برای مقابله با این چالش جدید استفاده کنند. هرچند چین ممکن است در کوتاه‌مدت موفق باشد، اما در بلندمدت این استراتژی می‌تواند به تضعیف موقعیت آن منجر شود.