به گزارش روابط عمومی شرکت «خدمات عمومی فولاد ایران»، ولادیمیر زلنسکی، رئیس‌جمهور اوکراین، به رویترز گفته است که آماده است تا با رئیس‌جمهور ایالات متحده، دونالد ترامپ، توافقی برای مشارکت آمریکا در توسعه ذخایر عظیم منابع نادر خاکی و سایر مواد معدنی حیاتی اوکراین انجام دهد. ترامپ در تاریخ ۳ فوریه اعلام کرد که خواهان تأمین منابع نادر خاکی از سوی اوکراین برای ایالات متحده در ازای حمایت مالی از تلاش‌های جنگی کی‌یف علیه روسیه است.
زلنسکی این ایده را در استراتژی «برنامه پیروزی» خود مطرح کرده که در پاییز گذشته به متحدان اوکراین، از جمله ترامپ، ارائه داده بود.
«برنامه پیروزی زلنسکی» شامل پیشنهادات برای دستیابی به توافق‌هایی با شرکای خارجی به منظور دسترسی مشترک به منابع استراتژیک و باارزش اوکراین است. هنوز مشخص نیست که آیا ترامپ به تمامی مواد معدنی حیاتی اشاره داشته است یا فقط به منابع نادر خاکی. او گفته بود که ایالات متحده در حال بررسی یک توافق با اوکراین برای «منابع نادر خاکی و سایر موارد» است.
منابع نادر خاکی چیستند و چه کاربردی دارند؟
منابع نادر خاکی گروهی از ۱۷ فلز هستند که برای ساخت آهن‌رباهایی استفاده می‌شوند که توان را به حرکت در می‌آورند، مانند در وسایل نقلیه الکتریکی، تلفن‌های همراه، سیستم‌های موشکی و سایر تجهیزات الکترونیکی. هیچ جایگزین مناسبی برای این مواد وجود ندارد.
چین، که ترامپ تهدید به جنگ تجاری با آن کرده است، بزرگ‌ترین تولیدکننده منابع نادر خاکی و بسیاری دیگر از مواد معدنی حیاتی در جهان است.
مواد معدنی حیاتی و منابع نادر خاکی اوکراین
بر اساس داده‌های وزارت اقتصاد اوکراین، این کشور دارای ذخایر ۲۲ مورد از ۳۴ ماده معدنی است که اتحادیه اروپا آن‌ها را حیاتی می‌داند. این شامل مواد صنعتی و ساختمانی، فلزات گرانبها و غیرآهنی و برخی از عناصر نادر خاکی است. اوکراین همچنین دارای ذخایر قابل توجهی از زغال‌سنگ است؛ اما بیشتر این ذخایر اکنون تحت کنترل روسیه در مناطق اشغال‌شده قرار دارد.
اوکراین به عنوان «سبد نان اروپا» شناخته می‌شود و دارای منابع معدنی وسیعی است. برخی از این منابع برای صنایع دفاعی، تجهیزات پیشرفته، صنایع هوافضا و انرژی سبز ضروری هستند.
منابع نادر خاکی اوکراین شامل عناصری مانند لانتان و سریم هستند که در تلویزیون‌ها و نورپردازی‌ها استفاده می‌شوند؛ نئودیمیوم که در توربین‌های بادی و باتری‌های خودروهای الکتریکی کاربرد دارد؛ و ارابیوم و ایتریوم که کاربردهایی از نیروگاه‌های هسته‌ای تا لیزرها دارند. تحقیقاتی که توسط اتحادیه اروپا تأمین مالی شده، همچنین نشان می‌دهد که اوکراین ذخایری از اسکاندیم نیز دارد. داده‌های دقیق هنوز طبقه‌بندی شده‌اند.
زلنسکی در مصاحبه‌ای در روز جمعه گفته است که روسیه حدود نیمی از ذخایر نادر خاکی اوکراین را اشغال کرده است. تحلیلگران معدن و اقتصاددانان می‌گویند که اوکراین هیچ معدن نادر خاکی عملیاتی تجاری ندارد.
زلنسکی همچنین گفته است که اوکراین بزرگ‌ترین ذخایر تیتانیوم و اورانیوم اروپا را داراست. به گفته مجمع جهانی اقتصاد، اوکراین همچنین می‌تواند تأمین‌کننده کلیدی لیتیوم، بریلیم، منگنز، گالیوم، زیرکونیوم، گرافیت، آپاتیت، فلوئوریت و نیکل باشد.
ذخایر لیتیوم و تیتانیوم اوکراین
بر اساس گفته‌های سرویس زمین‌شناسی دولتی اوکراین، این کشور یکی از بزرگ‌ترین ذخایر تأییدشده لیتیوم در اروپا را دارد که میزان آن به ۵۰۰,۰۰۰ تن متریک می‌رسد، که برای باتری‌ها، سرامیک‌ها و شیشه‌ها حیاتی است. ذخایر تیتانیوم عمدتاً در شمال‌غربی و مرکز اوکراین قرار دارند، در حالی که ذخایر لیتیوم در مرکز، شرق و جنوب‌شرقی کشور واقع شده‌اند.
ذخایر گرافیت اوکراین که یک جزء کلیدی در باتری‌های خودروهای الکتریکی و راکتورهای هسته‌ای است، ۲۰٪ از منابع جهانی را شامل می‌شود. این ذخایر در مرکز و غرب اوکراین قرار دارند.
منابع تحت کنترل کی‌یف
جنگ در اوکراین باعث خسارات وسیعی شده است و اکنون روسیه حدود یک پنجم از خاک اوکراین را در اختیار دارد. بخش عمده‌ای از ذخایر زغال‌سنگ اوکراین که پیش از جنگ به صنایع فولاد این کشور انرژی می‌داد، در شرق کشور قرار دارد و از دست رفته است.
حدود ۴۰ درصد از منابع معدنی اوکراین اکنون تحت اشغال روسیه است. تحلیلگران بر اساس داده‌های نیمه اول سال ۲۰۲۴ این برآوردها را ارائه داده‌اند، ولی هیچ تجزیه و تحلیل دقیقی از منابع معدنی تحت اشغال روسیه ارائه نشده است.
فرصت‌ها و چالش‌های استخراج معادن در اوکراین
الکسی سوبولف، معاون وزیر اقتصاد اوکراین، در ژانویه گفت که دولت در حال مذاکره با متحدان غربی خود از جمله ایالات متحده، بریتانیا، فرانسه و ایتالیا در مورد پروژه‌هایی برای استخراج مواد معدنی حیاتی است. دولت اوکراین برآورد کرده است که پتانسیل سرمایه‌گذاری این بخش تا سال ۲۰۳۳ حدود ۱۲ تا ۱۵ میلیارد دلار است.
با وجود نیروی کار ماهر و ارزان و زیرساخت‌های توسعه‌یافته در اوکراین، سرمایه‌گذاران به چندین مانع اشاره می‌کنند که شامل فرآیندهای پیچیده و ناکارآمد نظارتی، دشواری در دسترسی به داده‌های زمین‌شناسی و به دست آوردن اراضی است.
این پروژه‌ها سال‌ها طول می‌کشد تا توسعه یابند و نیاز به سرمایه‌گذاری پیشین قابل توجهی دارند.