به گزارش روابط عمومی شرکت خدمات عمومی فولاد ایران، «حسین وجودی یزدی»، مدیرعامل این شرکت، معتقد است که یکی از اساسی‌ترین چالش‌های صنعت فولاد در ایران، تحریم‌ها است. او در این گفتگو به فرصت‌ها و تهدیدهای این صنعت، چالش‌های تأمین مواد اولیه، بازارهای صادراتی و نقش دولت و بخش خصوصی پرداخته است. وی تأکید دارد که صنعت فولاد ایران در مقایسه با رقبا از نظر فناوری، هزینه‌های تولید و کیفیت همچنان نیازمند ارتقا است.
تحریم‌ها و چالش‌های تکنولوژیک، توسعه پروژه‌های فولادی را با مشکل مواجه کرده است
*وضعیت کنونی صنعت فولاد را چگونه ارزیابی می‌کنید؟ نقاط قوت و ضعف اصلی آن چیست؟
ایران سال‌هاست که یکی از ده تولیدکننده برتر فولاد در جهان محسوب می‌شود و این موضوع، یکی از نقاط قوت مهم این صنعت به شمار می‌رود. با وجود تحریم‌ها، صنعت فولاد توانسته به فعالیت خود ادامه دهد، اما چالش‌های متعددی همچنان پابرجاست. محدودیت‌های تکنولوژیک و بازگشت تحریم‌ها باعث شده است که بسیاری از پروژه‌های هفتگانه در مرحله تولید آهن اسفنجی متوقف شوند. با این حال، فعالیت این پروژه‌ها همچنان ادامه دارد که خود نشان‌دهنده ظرفیت بالای این صنعت در مواجهه با مشکلات است. یکی از نقاط ضعف جدی این صنعت، افزایش ظرفیت‌های تولید بدون در نظر گرفتن زنجیره تأمین مواد اولیه است. توسعه نامتوازن زنجیره فولاد باعث شده که عدم تعادل در تأمین مواد اولیه روزبه‌روز بیشتر شود و مشکلاتی مانند کمبود سنگ‌آهن، کنسانتره و گندله تشدید شود.
عدم توسعه زیرساخت‌ها، مانع رشد صنعت فولاد شده است
*چه مشکلاتی در حوزه تأمین مواد اولیه و بازار فولاد وجود دارد؟
یکی از جدی‌ترین چالش‌های صنعت فولاد، کمبود سنگ‌آهن است. بسیاری از معادن قدیمی به عمق‌های بالای ۳۰۰ متر رسیده‌اند، اما به دلیل نبود ماشین‌آلات مناسب برای استخراج زیرزمینی، این معادن دیگر توجیه اقتصادی ندارند. در حالی که در کشورهایی مانند سوئد، معادنی با عمق بیش از ۲ کیلومتر همچنان به بهره‌برداری ادامه می‌دهند، ایران از نظر فناوری و سرمایه‌گذاری در این بخش با کمبودهای زیادی مواجه است. علاوه بر این، صنعت فولاد ایران از زیرساخت‌های ضعیف در حوزه حمل‌ونقل و انرژی رنج می‌برد. جاده‌ها، بنادر، خطوط ریلی و نیروگاه‌های برق متناسب با توسعه فولاد رشد نکرده‌اند. برای مثال، ایران همچنان زیرساخت‌های لازم برای پهلوگیری کشتی‌های بزرگ را ندارد، در حالی که کشورهای منطقه سال‌هاست که از این امکان بهره می‌برند.
چالش‌های صادرات فولاد و نقش تحریم‌ها در محدود شدن بازارهای جهانی
*مهم‌ترین موانع صادرات فولاد ایران چیست؟
بزرگ‌ترین چالش در حوزه صادرات فولاد، تحریم‌ها و محدودیت‌های بانکی است. این موضوع باعث افزایش ریسک انتقال پول و هزینه‌های مالی شده و رقابت‌پذیری محصولات ایرانی را در بازارهای بین‌المللی کاهش داده است. با بازگشت ترامپ به قدرت، فشارهای اقتصادی افزایش خواهد یافت که می‌تواند صادرات فولاد ایران را بیش از پیش محدود کند. علاوه بر تحریم‌ها، ضعف در توسعه بازارهای جدید نیز یک چالش اساسی است. در چنین شرایطی، حفظ بازارهای موجود باید در اولویت باشد. با این حال، هزینه‌های بالای حمل‌ونقل، تعرفه‌های صادراتی و محدودیت‌های قانونی داخلی نیز مشکلات دیگری را برای صادرکنندگان فولاد ایجاد کرده است.
تفاوت صنعت فولاد ایران با رقبا؛ فناوری‌های جدید در خدمت کاهش هزینه‌ها
*صنعت فولاد ایران در مقایسه با رقبا از نظر فناوری، هزینه و کیفیت چه وضعیتی دارد؟
صنعت فولاد در مقایسه با رقبای منطقه‌ای و جهانی از نظر کیفیت، قیمت و فناوری در سطح پایین‌تری قرار دارد. امروزه تکنولوژی‌های پیشرفته‌ای در دنیا و حتی در کشورهای منطقه به کار گرفته می‌شود که بر پایه بریکت گرم (HBI و CBI) توسعه یافته‌اند. این فناوری جدید امکان تولید مستقیم این محصولات را از سنگ‌آهن، بدون نیاز به فرآیند گندله‌سازی، فراهم می‌کند و در نتیجه هزینه‌های تولید را کاهش می‌دهد. علاوه بر این، در روش‌های نوین از هماتیت نیز برای تولید این محصولات استفاده می‌شود. در حوزه تولید فولاد نیز تحولات مشابهی رخ داده است. فناوری‌های جدید باعث کاهش نیروی انسانی مورد نیاز و حذف برخی مراحل میانی شده‌اند. به‌عنوان مثال، محصولات طویل مانند میلگرد مستقیماً تولید می‌شوند، بدون اینکه نیازی به تولید بیلت باشد. همچنین، ورق‌های فولادی بدون نیاز به اسلب مستقیماً تولید شده و فرآیندهای سنتی را کنار می‌زنند.
قوانین و سیاست‌های دولتی؛ مانع یا حامی توسعه فولاد؟
*نقش سیاست‌های دولتی در توسعه یا محدودیت صنعت فولاد چیست؟
یکی از چالش‌های اصلی، قوانین و تصمیمات ناگهانی دولت در حوزه صادرات و تأمین مواد اولیه است. برای مثال، عوارض صادراتی که در دولت سیزدهم وضع شد، تأثیر منفی زیادی بر صادرات فولاد گذاشت. همچنین، برخی سیاست‌های ارزی باعث زیان قابل توجهی به زنجیره تولید فولاد شده و کاهش صادرات در سال جاری، نتیجه همین تصمیمات اشتباه بوده است. با افزایش حقوق دولتی، فعالیت بسیاری از معادن محدود شده و ادامه این روند می‌تواند بهره‌وری آن‌ها را کاهش داده و در نهایت منجر به تعطیلی‌شان شود. این مسئله بحران کمبود سنگ‌آهن را تشدید می‌کند، در حالی که بخش خصوصی ظرفیت بالایی برای تأمین نیاز صنعت فولاد دارد. با این حال، این پتانسیل زمانی به طور مؤثر فعال می‌شود که دولت شرایط و امکانات لازم را برای حضور و سرمایه‌گذاری بخش خصوصی فراهم کند.
پیشنهاداتی برای بهبود وضعیت صنعت فولاد
*برای بهبود وضعیت صنعت فولاد چه اقداماتی باید انجام شود؟
صنعت فولاد یکی از صنایع استراتژیک و مهم در اقتصاد ایران محسوب می‌شود و برای بهبود وضعیت آن، اقداماتی اساسی باید انجام شود. حمایت از بخش خصوصی در صادرات ضروری است، چرا که بیشتر صادرات فولاد ایران توسط شرکت‌های خصوصی انجام می‌شود و در صورت عدم حمایت، این بخش با کاهش جدی مواجه خواهد شد. دولت باید موانع قانونی و تعرفه‌ای را کاهش دهد تا صادرکنندگان بتوانند در بازارهای جهانی رقابت کنند. علاوه بر این، سرمایه‌گذاری در فناوری‌های جدید برای کاهش هزینه‌های تولید و افزایش بهره‌وری اهمیت زیادی دارد. استفاده از فناوری‌های نوین در فرآوری سنگ‌آهن و تولید فولاد نه‌تنها هزینه‌ها را کاهش می‌دهد، بلکه امکان صادرات محصولات با ارزش افزوده بیشتر را نیز فراهم می‌کند.
یکی دیگر از اقدامات مهم، توسعه زیرساخت‌های حمل‌ونقل و بنادر است. بهبود این زیرساخت‌ها و افزایش ظرفیت بارگیری کشتی‌های بزرگ، نقش تعیین‌کننده‌ای در افزایش رقابت‌پذیری ایران در بازارهای بین‌المللی دارد. بدون این اقدامات، صادرات فولاد ایران با چالش‌های زیادی مواجه خواهد شد. در کنار این موارد، اصلاح قوانین و سیاست‌های دولتی نیز از اهمیت بالایی برخوردار است. حذف قوانین محدودکننده و جلوگیری از تصمیمات ناگهانی می‌تواند فضای بهتری برای جذب سرمایه‌گذاری داخلی و خارجی ایجاد کند. همچنین، استفاده از تجربیات کشورهای موفق در این صنعت، به بهبود سیاست‌گذاری‌ها و رشد صنعت فولاد ایران کمک خواهد کرد.