به گزارش روابط عمومی و مرکز اطلاع رسانی شرکت خدمات عمومی فولاد ایران، گزارش‌های رسمی منتشرشده از سوی انجمن تولیدکنندگان فولاد ایران حاکی از آن است که تولید فولاد کشور در سال ۱۴۰۳ با کاهش چشم‌گیر ۶.۷ درصدی نسبت به سال قبل مواجه شده و به حدود ۳۰.۲ میلیون تن رسیده است؛ این در حالی است که ظرفیت اسمی تولید فولاد ایران بیش از ۵۰ میلیون تن در سال برآورد می‌شود. به عبارت دیگر، کشور تنها از حدود ۶۰ درصد ظرفیت واقعی خود استفاده می‌کند. دلیل اصلی این کاهش نگران‌کننده، بحران روزافزون در تأمین برق و گاز برای واحدهای تولیدی و فولادسازی است؛ بحرانی که از ماه‌های ابتدایی سال آغاز شده و تأثیرات مخرب آن در نیمه دوم سال به اوج رسید.
در چهار سال گذشته، صنعت فولاد کشور بیش از ۱۴ میلیارد دلار زیان مستقیم دیده است. فقط در سال ۱۴۰۳، طبق برآوردهای انجام‌شده، حدود ۵.۵ میلیارد دلار خسارت به دلیل کاهش تولید، توقف صادرات، آسیب تجهیزات، و عدم تحقق تعهدات تجاری به اقتصاد این بخش وارد شده است. در این سال، تولید فولاد خام و نیم‌ساخته‌ها نسبت به سال قبل کاهش چشم‌گیری داشته؛ برای مثال، تولید شمش فولادی بیش از ۲ میلیون تن کمتر از سال ۱۴۰۲ گزارش شده که با قیمت‌های جهانی معادل یک میلیارد دلار زیان مستقیم ارزی برای کشور است.
بحران انرژی در سال ۱۴۰۳ با شدت بیشتری بروز پیدا کرد. از اوایل بهار، محدودیت مصرف برق برای صنایع فولادی آغاز شد و در تابستان به اوج خود رسید. برخی واحدهای صنعتی گزارش داده‌اند که در دوره‌های متوالی تا ۹۰ درصد برق آن‌ها قطع شده و عملاً تولید متوقف شده است. علاوه بر برق، محدودیت در تأمین گاز به‌ویژه در زمستان باعث اختلال شدید در فرآیند احیای مستقیم و ذوب فولاد شده است. این وضعیت نه‌تنها منجر به کاهش تولید، بلکه باعث آسیب جدی به تجهیزات، افت بهره‌وری و فشار مضاعف بر نیروی انسانی شده است.
زیان‌های ناشی از این وضعیت تنها به داخل کشور محدود نمانده است. صادرات فولاد ایران در سال ۱۴۰۳ با افت ۱۳ درصدی مواجه شده است. کاهش تقاضا در بازارهای بین‌المللی، محدودیت تولید، افزایش هزینه‌های حمل‌ونقل و صادرات، و همچنین اختلال در برنامه‌ریزی‌های فروش خارجی باعث شده که ارزش صادرات فولاد ایران حدود ۸۹۲ میلیون دلار کمتر از سال ۱۴۰۲ باشد. سهم ایران از بازارهای منطقه‌ای نیز در برخی حوزه‌ها نظیر شمش و اسلب کاهش یافته، در حالی‌که مواد اولیه نظیر کنسانتره و گندله بخش بزرگی از صادرات را تشکیل داده‌اند. این جابه‌جایی در سبد صادراتی، نشان‌دهنده کاهش ارزش‌افزوده صادرات فولاد است؛ موضوعی که در بلندمدت اثرات منفی جدی بر تراز تجاری کشور خواهد داشت.
نکته نگران‌کننده دیگر این است که چشم‌انداز سال ۱۴۰۴ نیز چندان امیدوارکننده به نظر نمی‌رسد. بنا به اظهارات مقامات صنعتی و کارشناسان حوزه انرژی، زیرساخت‌های فعلی پاسخ‌گوی نیاز صنایع فولادی نیست و حتی در صورت کاهش مصرف عمومی، تأمین پایدار برق و گاز برای صنایع تا تابستان سال آینده نیز با مشکل روبه‌رو خواهد بود. سیاست‌های کنونی وزارت نیرو و شرکت توانیر نیز عمدتاً مبتنی بر اعمال محدودیت است تا توسعه زیرساخت؛ امری که واکنش‌های انتقادی فعالان صنعتی را در پی داشته است.
ادامه این روند می‌تواند تهدیدی جدی برای اشتغال در صنایع پایین‌دستی فولاد، پروژه‌های عمرانی، ساخت‌وساز، و حتی امنیت اقتصادی کشور باشد. در شرایطی که رقبا در منطقه مانند ترکیه و عربستان با سرعت در حال افزایش ظرفیت تولید و صادرات خود هستند، تداوم کاهش تولید ایران می‌تواند منجر به حذف تدریجی کشور از بازارهای کلیدی آسیایی و آفریقایی شود. در چنین شرایطی، بازنگری فوری در سیاست‌های تأمین انرژی، سرمایه‌گذاری در توسعه نیروگاه‌های اختصاصی صنایع، به‌کارگیری انرژی‌های تجدیدپذیر، و بازسازی شبکه انتقال برق ضروری و حیاتی به نظر می‌رسد.
بحران تولید فولاد نه‌تنها یک موضوع صنعتی بلکه مسئله‌ای ملی است که تبعات آن دامنه‌دار و فراتر از آمار اقتصادی خواهد بود. اگر اقدامی فوری و ساختاری انجام نشود، آسیب‌های این بحران در سال‌های آینده بسیار پرهزینه‌تر و جبران‌ناپذیرتر خواهند بود.