به گزارش روابط عمومی «شرکت خدمات عمومی فولاد ایران»، از فولاد و آلومینیوم گرفته تا پتروشیمی و شیمیایی ــ با گام‌های مستمر در مسیر خودتأمینی برق، ظرفیت‌های قابل توجهی ایجاد کرده‌اند. بر اساس گزارش مرکز پژوهش‌های مجلس، تا پایان سال ۱۴۰۳ در مجموع ۲۵۵۶ مگاوات نیروگاه توسط این صنایع احداث شده است؛ سهم عمده آن یعنی ۲۳۶۶ مگاوات مربوط به صنایع معدنی بوده و حدود ۱۹۰ مگاوات هم در اختیار صنایع غیرمعدنی مانند پالایشگاه‌ها و پتروشیمی‌ها قرار دارد. براساس این گزارش، با بهره‌برداری از پروژه‌های در دست اجرا، پیش‌بینی می‌شود ظرفیت تولید برق صنایع بزرگ تا پایان ۱۴۰۴ به حدود ۶۰۷۶ مگاوات برسد و سهم صنایع معدنی و سایر صنایع بزرگ به طور متوازن افزایش یابد. این روند نشان می‌دهد که با سرمایه‌گذاری هدفمند، ارتقای فناوری‌ها و مدیریت راهبردی مصرف برق، صنایع بزرگ می‌توانند به تدریج به خودکفایی نزدیک شوند و بار شبکه سراسری را کاهش دهند، در حالی که مسیر توسعه پایدار و رشد ظرفیت تولید نیز هموار می‌شود.
طبق قانون «مانع‌زدایی از توسعه صنعت برق» که در سال ۱۴۰۱ به تصویب رسید، صنایع انرژی‌بر موظف شدند تا پایان ۱۴۰۴ دست‌کم ۱۰ هزار مگاوات نیروگاه جدید شامل ۹ هزار مگاوات حرارتی با راندمان بالا و هزار مگاوات تجدیدپذیر احداث کنند؛ تکلیفی که بیش از همه متوجه صنایع بزرگ همچون فولاد، آلومینیوم، مس، پالایشگاه‌ها، پتروشیمی‌ها و صنایع شیمیایی است.
بر اساس گزارش مرکز پژوهش‌های مجلس، میزان بار تأمین نشده در اوج تقاضا در سال ۱۴۰۳ برای کل شبکه ۱۷,۵۵۷ مگاوات و برای بخش صنایع بزرگ (انرژی‌بر) ۷۹۳۱ مگاوات بوده است. طبق بررسی‌های این گزارش، تاکنون ۲۵۵۶ مگاوات نیروگاه خودتأمین، توسط صنایع بزرگ احداث شده که از این میزان ۲۳۶۶ مگاوات مربوط به صنایع معدنی و ۱۹۰ مگاوات مربوط به صنایع غیرمعدنی نظیر پالایشگاه‌ها، پتروشیمی و غیره بوده است و تا انتهای سال ۱۴۰۳ میزان تحقق قانون حدود ۳۷ درصد بوده است.
درصورتی که نیروگاههای برنامه‌ریزی شده تا انتهای سال ۱۴۰۴ به بهره‌برداری برسند، ظرفیت احداث شده توسط صنایع بزرگ، به ۶۰۷۶ مگاوات خواهد رسید که از این میزان، ۴,۱۴۲ مگاوات توسط صنایع بزرگ معدنی و ۱۹۳۵ مگاوات توسط صنایع بزرگ غیرمعدنی احداث خواهند شد؛ که در این صورت میزان تحقق قانون تا انتهای مهلت مقرر قانونی (انتهای سال ۱۴۰۴)، ۶۱ درصد خواهد بود. به‌علاوه با بررسی تفکیکی نوع نیروگاه‌ها پیش‌بینی می‌شود تا انتهای مهلت قانونی، میزان تحقق قانون در بخش حرارتی ۶۴ درصد و در بخش تجدیدپذیر ۳۵ درصد خواهد بود. این اعداد نشان می‌دهد صنایع معدنی نه‌تنها در احداث نیروگاههای اختصاصی پیشتاز بوده‌اند، بلکه به الگوی موفقی برای حرکت سایر بخش‌ها تبدیل شده‌اند. به بیان دیگر، اگرچه تحقق کامل اهداف قانونی مستلزم سرمایه‌گذاری گسترده‌تر و شتاب بیشتر است، اما مسیر طی‌شده بیانگر عزم صنایع بزرگ معدنی برای ایفای نقش جدی در امنیت انرژی کشور و کاهش فشار بر شبکه سراسری برق است
نقش صنایع معدنی در تولید برق
صنایع معدنی ایران از فولاد و آلومینیوم تا مس و کانه‌های غیرفلزی نه‌تنها از بزرگ‌ترین مصرف‌کنندگان برق صنعتی کشور به شمار می‌آیند، بلکه سهم مؤثری در توسعه نیروگاههای خودتأمین نیز بر عهده دارند. تجربه سالهای اخیر نشان می‌دهد که اگرچه گرایش این صنایع به خودکفایی کامل در تأمین برق هنوز به نقطه مطلوب نرسیده، اما ظرفیت بالقوه بالایی برای ایفای نقش بیشتر در پایداری شبکه و کاهش فشار بر برق سراسری دارند. آمار مصرف نیز حاکی از آن است که رشد بار مصرفی صنایع معدنی در روزهای پیک نسبتاً محدود بوده و این موضوع فرصت مناسبی برای تقویت خودتأمینی و ارتقای بهره‌وری انرژی در این بخش ایجاد کرده است.
بر اساس گزارش مرکز پژوهش‌های مجلس، اکثر نیروگاههای احداث‌شده توسط صنایع بزرگ از نوع گازی و سیکل ترکیبی‌اند و سهم بالایی از ظرفیت نصب‌شده را در اختیار دارند. با وجود این، میانگین راندمان نیروگاه‌ها ۳۵.۶ درصد گزارش شده که اندکی پایین‌تر از استاندارد قانونی ۵۵ درصد است. این شکاف اگرچه چالشی جدی محسوب می‌شود، اما با توجه به گستردگی پروژه‌ها و ورود فناوری‌های نوین، می‌تواند در سالهای آینده کاهش یابد. ارتقای راندمان و مدیریت انرژی به‌ویژه در صنایع معدنی، فرصت مناسبی برای افزایش بهره‌وری و دستیابی به سطح مطلوب تعیین‌شده در قانون فراهم می‌کند.
بازیگران پنهان بازار برق ایران
بر اساس گزارش مرکز پژوهش‌های مجلس، مجموع ظرفیت نیروگاهی احداث شده تاکنون و برنامه‌ریزی شده تا سالهای آتی، حدود ۲۵,۲۱۷ مگاوات است. منظور از برنامه‌ریزی‌شده این است که جهت احداث نیروگاه، اخذ مجوز، اختصاص ساختگاه، عقد قرارداد با پیمانکار، تأمین مالی یا اقداماتی نظیر این موارد انجام شده است. از این میزان حدود ۱۵,۸۹۱ مگاوات مربوط به صنایع بزرگ معدنی بوده و ۹,۳۲۶ مگاوات مربوط به صنایع بزرگ غیرمعدنی است. ظرفیت نیروگاههای صنایع بزرگ که تا اسفند ماه سال ۱۴۰۳ به بهره‌برداری از نخستین واحد رسیده‌اند، ۹,۴۲۲ مگاوات بوده که از این میزان حدود ۳,۴۶۵ مگاوات مربوط به صنایع بزرگ معدنی بوده و حدود ۵,۹۵۷ مگاوات مربوط به صنایع بزرگ غیرمعدنی نظیر صنایع پتروشیمی و پالایشگاهی می‌باشد. از کل نیروگاههای صنایع بزرگ کشور، حدود ۶,۸۶۴ مگاوات، مربوط به قبل از تصویب قانون مذکور بوده و عمدتاً نیروگاههای دهه هشتاد و قبل از آن است. بنابراین کل ظرفیت نامی نیروگاههای احداث شده توسط صنایع بزرگ، از زمان تصویب قانون تا اسفندماه ،۱۴۰۳ معادل ۲،۵۵۶ مگاوات است. همانطور که در شکل زیر نشان داده شده، با احتساب طرح‌های توسعه نیروگاهی، شرکت فولاد مبارکه و پس از آن به ترتیب شرکت ملی مس و شرکت گل گهر بیشترین سهم را در احداث نیروگاههای صنایع بزرگ معدنی دارند. در بخش صنایع بزرگ غیرمعدنی، شرکت مایع‌سازی گاز طبیعی ایران (ایران LNG )و پس از آن به ترتیب پتروشیمی فجر و پارس جنوبی یبشترین سهم را در توسعه نیروگاههای صنایع بزرگ کشور ایفا کرده‌اند. ارقام ارائه شده در این شکل تا سال ۱۴۰۳ واقعی و پس از آن، پیش‌بینی شده هستند
پیشرفت نیروگاه‌ها تا پایان ۱۴۰۴
براساس این گزارش، هرچند در متن قانون برنامه افزایش ظرفیت نیروگاهی کشور به طور سالیانه مشخص نشده است، اما درصورتی که روند احداث نیروگاه‌ها به‌طور خطی در نظر گرفته شود، می‌بایست در سال اول تصویب قانون (۱۴۰۱) ۱۰۰۰ مگاوات و پس از آن تا انتهای سال ۱۴۰۴ سالیانه ۳۰۰۰ مگاوات به ظرفیت نیروگاههای صنایع بزرگ کشور افزوده می‌شد. با این حال مجموع ظرفیت نامی نیروگاههای احداث شده توسط صنایع بزرگ تا انتهای سال ۱۴۰۳ معادل ۲,۵۵۶ مگاوات بوده که حدود ۳۷ درصد از قانون مذکور (۷,۰۰۰ مگاوات) محقق شده است. چنانچه تا انتهای سال ۱۴۰۴ نیروگاههای برنامه‌ریزی شده، به بهره‌برداری برسند، با ایجاد ظرفیت نامی ۳،۵۲۰ مگاوات جدید (مجموعاً ۶,۰۷۶ مگاوات) حدود ۶۱ درصد از پیش‌بینی قانون (۱۰,۰۰۰ مگاوات) محقق خواهد شد. از کل ظرفیت نامی نیروگاه‌هایی که براساس پیش‌بینی‌ها تا انتهای سال ۱۴۰۴ تأسیس خواهند شد، حدود ۴,۱۴۲ مگاوات مربوط به صنایع بزرگ معدنی و ۱,۹۳۵ مگاوات مربوط به صنایع بزرگ غیرمعدنی خواهد بود. این مطلب نشان می‌دهد که توجه صریح‌تر قانونگذار به تفکیک دقیق‌تر صنایع بزرگ به صنایع معدنی و غیرمعدنی ضروری به نظر می‌رسد.
